NI LUH MURNIASIH, - (2023) TRADISI LISAN GENDING MЀMЀJRA RING DЀSA ADAT SUKAWANA KINTAMANI BANGLI PINAKA SARANA NGUPAPIRA BASA BALI. Other thesis, Universitas Hindu Negeri I Gusti Bagus Sugriwa Denpasar.
1911021014_NI LUH MURNIASIH.pdf - Published Version
Restricted to Registered users only
Download (5MB)
Abstract
ABSTRAK
TRADISI LISAN GENDING MЀMЀJRA
RING DЀSA ADAT SUKAWANA KINTAMANI BANGLI PINAKA SARANA NGUPAPIRA BASA BALI
NI LUH MURNIASIH
Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Agama Program Studi Sastra Agama dan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Dharma Acarya
Universitas Hindu Negeri
I Gusti Bagus Sugriwa Denpasar E.mail: niluhmurniasih09@gmail.com
Desa Adat Sukawana sebagai Desa Bali Mula memiliki budaya unik salah satu bentuknya berupa sastra yakni Gending Méméjra yang tergolong sebagai tradisi lisan. Gending ini dinyanyikan setiap tahun sekali sebagai pengiring upacara Dewa Yadnya. Keberadaan Gending Méméjra dapat dijadikan sarana pemeliharaan bahasa Bali, salah satu caranya adalah mempelajari bahasa dalam gending.
Bertitik tolak pada latar belakang tersebut, terdapat rumusan masalah penelitian yakni : (1) Bagaimana keberadaan tradisi lisan Gending Méméjra di Desa Adat Sukawana? (2) Bagaimana makna Gending Méméjra sebagai tradisi lisan? (3) Bagaimana hambatan masyarakat belajar bahasa Bali melalui Gending Méméjra? Penelitian ini bertujuan untuk mendeskripsikan, menganalisis keberadaan dan makna Gending Méméjra sebagai tradisi lisan serta hambatan masyarakat Desa Adat Sukawana belajar bahasa Bali melalui Gending Méméjra.
Konsep dalam penelitian ini yakni tradisi lisan, Gending Méméjra dan bahasa Bali. Teori yang digunakan yakni teori fungsionalisme, hermeneutika dan behaviorisme. Metode penelitian yang digunakan adalah metode kualitatif dengan pendekatan etnografi yang bertempat di Desa Adat Sukawana, dengan kurun waktu kurang lebih tiga bulan. Menentukan informan dengan teknik Purposive dan Snowball sampling. Data yang diperoleh dikumpulkan menggunakan teknik observasi, wawancara dan studi dokumen, dianalisis menggunakan model Miles Huberman yakni reduction (reduksi data), display (penyajian data) dan conclusion/verification.
Tradisi lisan yang dibahas dalam penelitian ini yakni Gending Méméjra sebagai gending sakral yang difungsikan sebagai sarana memanggil roh leluhur agar datang pada saat upacara Ngusaba Dalem setiap tahun sekali, diiringi dengan alat musik terbuat dari bambu disebutnya dengan “dendung”. Masyarakat menyebutnya sebagai dendung karena bunyi yang dihasilkan berupa bunyi “dung”. Gending Méméjra boleh dinyanyikan oleh semua masyarakat setempat, sebagai bentuk rasa hormatnya kepada leluhur. Gending Méméjra masih ada sampai saat ini tentunya terdapat cara yang digunakan masyarakat dalam mempelajarinya yakni menggunakan metode langsung, audiolingual dan metode membaca. Selain memiliki nilai religi, gending ini difungsikan sebagai sarana pelestarian bahasa Bali dengan cara mempelajari bahasa yang terdapat dalam gending.
Sebagai salah satu budaya sakral yang merupakan warisan leluhur, keberadaan gending ini harus tetep dijaga agar generasi mendatang mengetahui tujuan dan fungsinya dalam kehidupan. Selain itu bahasa yang terdapat dalam gending dapat dijadikan sebagai media belajar bahasa Bali, karena belajar bahasa dapat dilakukan melalui nyanyian yang disampaikan melalui tutur lisan.
Kata Kunci : tradisi lisan, gending méméjra, bahasa bali.
UNTENG BEBAOSAN
TRADISI LISAN GENDING MЀMЀJRA
RING DЀSA ADAT SUKAWANA KINTAMANI BANGLI PINAKA SARANA NGUPAPIRA BASA BALI
NI LUH MURNIASIH
Jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Agama Program Studi Sastra Agama dan Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Dharma Acarya
Universitas Hindu Negeri
I Gusti Bagus Sugriwa Denpasar E.mail: niluhmurniasih09@gmail.com
Pinaka Désa Bali Mula Désa Adat Sukawana maderbé makudang-kudang budaya unik, sinalih tunggilnyané marupa sastra inggih punika Gending Méméjra pinaka tradisi lisan. Gending puniki kaanggén pangiring upacara Déwa Yadnya. Kawéntenan gending puniki taler kaanggén sarana ngupapira basa Bali, sinalih tunggil caranyané wantah malajahin basa sané wénten ring lirik gending.
Malarapan antuk wiwilan baduur, unteng wicara seseleh puniki (1) Sapunapi kawéntenan tradisi lisan Gending Méméjra ring Désa Adat Sukawana? (2) Sapunapi kasuksman Gending Méméjra? (3) Sapunapi kapiambeng krama Désa Adat Sukawana malajah basa Bali antuk Gending Méméjra pinaka tradisi lisan? Seseleh puniki matetujon ngedéskripsiang, ngebatin kawéntenan taler kasuksman Gending Méméjra miwah nyelehin kapiambeng krama malajah basa Bali antuk Gending Méméjra. Kawigunan seseleh wantah prasida nyobyahang kawéntenan gending sakral sané prasida kaanggén sarana ngupapira basa Bali.
Satmia ring seseleh puniki wantah tradisi lisan, Gending Méméjra miwah basa Bali. Satmia punika kabedah antuk teori fungsionalisme, hermeneutika miwah behaviorisme. Metode seseleh sané kaanggén wantah metode kualitatif nganggé patangkep etnografi, kalaksanayang ring Désa Adat Sukawana, sawatara kirang langkung tiga sasih. Nentuang informan antuk teknik purposive miwah snowball sampling, data seseleh sané kapolihang kakumpulang antuk teknik praktiasa, mabligbagan, miwah studi dokumén, data punika kaolah nganggé model Miles Hurberman minakadi reduction (reduksi data), display (penyajian data) miwah conclusion/verification.
Tradisi lisan Gending Méméjra wantah gending sakral sané kaanggén sarana nedunang roh leluhur mangda ledang rauh ring upacara Ngusaba Dalem sané nyambran ngawarsa. Gending puniki kagendingang olih samian krama nganggé piranti bambu tamblang pinaka panglengut suara. Piranti punika olih krama kabaosang “dendung”. Kruna dendung puniki mawit saking suara sané timbul ri kala kaanggén pangiring gending, minakadi suara “dung”, puniki sané ngametuang parikrama nundung utawi nendung. Yadiyastun pinaka tradisi lisan, Gending Méméjra puniki tetep werdi ngantos mangkin pastika wénten cara sané kaanggén malajahin inggih punika metode langsung, audiolingual miwah metode ngawacén.
Tios ring nilai religi, gending puniki taler kaanggén sarana ngupapira basa Bali sinalih tunggilnyané wantah malajahin basa miwah kosa kata sané wénten ring lirik gending.
Pinaka budaya sakral kawéntenan gending puniki patut kauratiang, gending puniki wantah tetamian leluhur sané patut kajaga mangda bénjang pungkuran generasi selanturnyané uning kebudayaannyané taler uning napi tetujon miwah kasuksman Gending Méméjra. Tios ring punika pelestarian basa antuk gending puniki pacang mabuat pisan, dwaning generasi mangkin pastika danganan nguningin indik basa malarapan antuk gending sané kasampaiyang antuk tutur.
Unteng Wicara : tradisi lisan, gending méméjra, basa bali.
| Item Type: | Thesis (Other) |
|---|---|
| Subjects: | P Language and Literature > PL Languages and literatures of Eastern Asia, Africa, Oceania |
| Divisions: | Fakultas Dharma Acarya > S1 - Sastra Agama & Pendidikan Bahasa Bali |
| Depositing User: | Unnamed user with username isma |
| Date Deposited: | 21 Oct 2025 01:44 |
| Last Modified: | 21 Oct 2025 01:44 |
| URI: | http://repository.uhnsugriwa.ac.id/id/eprint/556 |

